Gevangenis van Haren, Brussel, 2024
Een jaar geleden kreeg ik een bijzonder telefoontje. Of ik krijttekeningen wil aanbrengen in de allernieuwste gevangenis van het land. Op het moment dat ik er arriveer, is er alleen nog maar een bouwplaats. De eerste tekeningen maak ik in de Witloofstraat, waar ook de gevangenis ligt. Algauw krijg ik te maken met huisjesmelker Jean-Pierre, pakketbezorger Fred, zijn twaalfjarige dochter Laurence en een vinnige rode snorrenbaard die in het struikgewas woont. De bewoners zien op tegen de komst van twaalfhonderd gedetineerden, de nieuwe buren die ze nooit zullen leren kennen. Veertien maanden later komen de gevangenisbewoners aan in busjes met gepantserd glas. Ik ga met de eerste lichting mee naar binnen. Het is een mooie zomermiddag, nergens zie ik scheermesprikkeldraad of kabels die onder stroom staan. Ik kan niet wachten om de meest gevreesde muur, de muur der muren, te betekenen. De scheidslijn tussen goed en kwaad te slechten.
Klik op een afbeelding om een e-book te openen:
De Panne, 2023
Hartje zomer teken ik in een bungalow aan de Vlaamse kust. De bewoners Pierre en Charlotte voorzien mij van koffie en gerechten uit de streek. Op een leestafel ligt een stapel boeken en buiten knabbelen handtamme konijnen aan het helmgras. Het is zo anders dan in de volksbuurten waar ik gewoonlijk teken. In de woonkamer hangen schilderijen van Raveel, Delvaux en Tuymans. De kamer is smaakvol ingericht, maar het is er erg stil en van de starende man op het schilderij van Tuymans krijg ik de kriebels. Volgens een vriend van Pierre moet ik met het schilderij in dialoog gaan. Doen alsof het huis een straat is en het schilderij een bewoner. Het is precies het zetje dat nodig is om dit verhaal op gang te brengen.
Klik op de afbeelding om het e-book te openen:
Ruisbroek, 2023
De Kerk van Ruisbroek, Sint-Pieters-Leeuw, België, wordt teruggegeven tot profaan gebruik. In aanloop naar de ontwijding beteken ik het heiligdom met krijt.
3 juli 2023: De zon laat de schaduwen van de bomen op de zijbeuk dansen. Alles lijkt peis en vree. Als ik enige afstand van het gebouw neem, flonkert de lage zon in het vensterglas, alsof er knipogen uitgedeeld worden, wat mijn hart sneller doet kloppen. Ik krijg het gevoel dat ik iets in werking moet zetten wat het gebouw ten goede komt. Door de jaren heen heeft het mij aan religieuze inspiratie ontbroken, al kan ik niet beweren dat gebedsruimtes me koud laten. Het lijkt me beter om niet meteen het gebouw te betekenen met krijt, maar te beginnen met omtrekkende bewegingen. Misschien levert enige aarzeling meer inzicht op dan meteen in actie te schieten. Het gebouw telt zoveel lijnen en vlakken, het is één groot speelveld. Je moet van goeden huize zijn om er iets aan toe te voegen.
Klik op de afbeelding om het e-book te openen:
Beste bewoners van de Ruivenstraat en omliggende straten, passanten en buurtkinderen
Donderdag 2 juni 2022
Goedgemutst loop ik door jullie straat, ik heb zin om aan de slag te gaan. De krijttekening die ik al zolang voor ogen heb dat ik haar dromen kan, mag vandaag het schetsboek uit. Maar zo gemakkelijk gaat dat niet. De hoogwerker, een in de kleur van groene zeep gelakte, elektrische dinosauriër die door een verhuurbedrijf op de stoep geparkeerd is, weigert dienst. Ik heb hem nodig om jullie dertien meter hoge appartementsgebouw te betekenen.
De gevel die ik van krijtlijnen wil voorzien, is een torenhoge wand van rode bakstenen en diepliggend metselwerk. De stenen hebben groeven, wat het tekenen gaat bemoeilijken. De krijtlijnen zal ik niet in vloeiende halen kunnen uitstrijken, maar in de stenen moeten duwen, in de poriën moeten drukken tot het pijn doet aan mijn knoken.
Zelfs nadat het verhuurbedrijf mij telefonisch heeft geïnstrueerd, blijft het apparaat gehuld in een stompzinnig zwijgen. Er zal een specialist worden gestuurd. De goede man kan elk moment arriveren, maar het kan ook nog uren duren. Om het wachten comfortabel te maken haal ik uit een van de voortuinen een stoel en zet deze op de stoep naast het groene monster, alsof ik zijn baasje ben.
Klik op de afbeelding om het e-book te openen:
De tuinwijk Logis-Floréal stamt uit 1921 en is het eerste socialewoningbouwproject van België. De wijk telt 1735 woningen en ligt in het zuidoosten van Brussel, tegen de flanken van het Zoniënwoud. Er zijn volkstuinen, groenvoorzieningen, een basisschool, een sociaal-cultureel centrum, een bioscoop en een danszaal. De wijk ademt de optimistische geest van het Interbellum. Beter is het daarna nergens meer geworden.
Het grove grind waarmee de gevels van de cottage-achtige woningen zijn bepleisterd, de rook die uit de schoorstenen kringelt, het met de seizoenen van kleur veranderende Zoniënwoud, de hellingsgraad van de straat: ze geven de wijk de allure van een sprookje. Een jaar lang teken ik op de woningen alsof het kantelen, trappen en doorgangen naar geheime kamers zijn. Maar de optimistische geest van het Interbellum zit niet in de bewoners. Moustafa wil liever in een goed geïsoleerd huis wonen dat is aangepast aan de noden van deze tijd, zonder kieren onder de deuren, met dubbel glas en een garage voor de auto.
Klik op de afbeelding om het e-book te openen:
Een kleine geschiedenis in grote letters
Begin februari 2020 breng ik krijttekeningen aan in de gangen en kamers van het oude woonzorgcentrum in Merelbeke. Een maand later breekt de pandemie uit en wordt het centrum afgesloten van de buitenwereld. Ik teken verder in die buitenwereld, op plekken waar de bewoners vroeger gewoond en gewerkt hebben. De bewoners verhuizen in deze periode naar een splinternieuw gebouw. Zodra het nieuwe centrum toegankelijk is voor mensen van buiten, begin ik daar aan het vervolg van mijn tekeningen.
Maurice verkeert in rouw door het verlies van zijn vrouw, maar hij veert op als ik vertel dat ik op een van de bunkers in Munte getekend heb, de plek waar hij zijn werkzame leven doorbracht als radiotelegrafist en in het huwelijk trad met Marieleintje. ‘Had daar nou op onze trouwdag getekend, je bent 53 jaar te laat’, zegt hij. Daarna verzinkt hij weer in zijn verdriet.
Om hem te troosten zeg ik: ‘Alle krijttekeningen komen samen in een boek. Ik heb een verhaal geschreven, onder andere over de tekening die ik op jouw oude kamer en in Munte maakte.’ ‘Ik kan nauwelijks nog lezen’, zucht hij. ‘Ik ga een grootletterboek voor je maken,’ beloof ik hem, ‘zodat je niet meer boos hoeft te worden op de kleine letters.’
Klik op de afbeelding om het e-book te openen:
Begin januari 2021 struinen fotograaf Jan Kempenaers en ik Watou af terwijl het daar eigenlijk te koud voor is. Ver buiten het dorp, in de Dodemanstraat, valt ons oog op een tot ruïne verworden boerderij. Ik beteken de stal. De waterpas die ik tegen de muur druk en waar ik krijtlijnen langs trek, voelt aan als bevroren. Jan fotografeert de tekeningen, maar legt ook de omgeving vast.
Tot onze verbazing treffen we in de stal twee oude mensen aan. Marleen en Raymond zijn broer en zus en wonen al heel hun leven in wat ooit een deftige boerderij was. Ze zitten aan een keukentafel naast een gaskachel en luisteren naar de radio, bij geschenen door tl-licht. Raymond heeft het over de slechte uienoogst en over het pluimveebedrijf om de hoek dat zoveel ammoniak uitstoot, maar hij beklaagt zich niet. Hij is een man naar mijn hart.
Maanden later, in de zomer, bezoek ik Marleen en Raymond opnieuw. Het is warm en de deur van de stal staat open. Raymond is stomverbaasd mij te zien. ‘Wij hebben u nog gehoord op Radio 1’, zegt hij. ‘Het was alsof u bij ons aan tafel zat. Op de radio hadden ze aangekondigd dat het over het festival in Watou zou gaan en wij zeiden tegen elkaar dat we Bart dan wel zouden horen spreken. Toen we uw stem hoorden, schrokken we toch wel een beetje, want we hadden het voor de grap tegen elkaar gezegd.’ Lachend kijkt hij me aan. ‘Wij krijgen hier niet zoveel bezoek. Jullie zijn de eersten van het festival die tot hier geraken.’ ‘Zijn jullie zelf al naar het festival gegaan?’ vraag ik. Marleen schudt haar hoofd en schenkt koffie in. Uit mijn tas haal ik de krant die Jan en ik over Watou maakten, en geef die aan haar.
Klik op de afbeelding om het e-book te openen:
Klik op de afbeelding om het e-book te openen:
Klik op een afbeelding om een e-book te openen:
Klik op de afbeelding om de slideshow te starten:
Klik op de afbeelding om het e-book te openen:
Klik op een omslag om een e-book te openen:
Klik op een omslag om een e-book te openen:
‘Zeker. Kom maar op met tekst en beeld. Je zou bij de tentoonstelling een iPad kunnen neerleggen, of je print het groot uit en hangt het aan de muur. Vóór 7 april op de site gaat in ieder geval lukken.’
Klik op de afbeelding om het e-book te openen:
‘Hoi Bart, Mooie start! Misschien kunnen we er een serie Roma-ebooks van maken?’
Klik op een afbeelding om het e-book te openen:
